The Selfish Gene / Gen Bencildir
Richard Dawkins
Richard Dawkins
Doğal seçilim, amaçları varmış gibi körlemesine davranmalarına neden oluyor ve genlerden bir amaçları varmış gibi söz etmek de kolaylık sağlıyor. Örneğin "Genler geleceğin gen havuzunda sayılarını artırmaya çalışıyorlar" dediğimizde, aslında kastettiğimiz şudur: "Geleceğin gen havuzunda sayılarının artmasına neden olacak biçimde davranan genler, dünya üzerindeki etkilerini görebildiğimiz genlerdir." Tıpkı genleri, yaşamda kalabilmeleri için belirli bir amaçla hareket eden etkin unsurlar olarak düşünmeyi daha kolay bulmamız gibi, memleri de aynı biçimde düşünmemiz belki daha uygun olacaktır. Her iki durumda da mistik olmamamız gerekiyor. Her iki durumda da amaç kavramı yalnızca bir eğretilemedir, ancak genler örneğinde bu eğretilemenin çok verimli olduğunu gördük. Hatta yalnızca birer konuşma simgesi olduklarını bile bile, genler için 'bencil' ve 'acımasız' sözcüklerini kullandık.
Vurgulayacağım nokta şu: İşe karanlık tarafından baksak da, insan bireylerinin temelde bencil olduğunu varsaysak da, bilinçli öngörümüz -geleceği düşsel olarak öykünme yeteneğimiz- bizi kör eşleyicilerin bencil aşırılıkların en kötüsünden kurtaracaktır. En azından bizim, yalnızca kısa dönemli bencil çıkarlar yerine uzun dönemli yararlarını görebiliriz. Biz, bir araya gelip, bu anlaşmaya işlerlik kazandıracak yöntemleri tartışabiliriz. Bizim doğumda devraldığımız bencil genleri yenebilecek gücümüz var. Ve gerekirse, bize aşılanmış olan bencil memleri de yenebiliriz. Has, çıkarsız özveriyi bilinçli olarak büyütecek, besleyecek yolları bile tartışabiliriz biz; doğada asla yeri olmasa, tüm dünya tarihinde asla varolmamış bile olsa... Çünkü gen makineleri olarak yapılmış ve mem makineleri ile yetiştirilmiş olsak da, bizim yaratıcılarımıza karşı çıkacak gücümüz var. Biz, dünya üzerinde yalnızca biz, bencil eşleyicilerin tiranlığına karşı isyan edebiliriz.
***
Blind natural selection, however, makes them behave rather as if they were purposeful, and it has been convenient, as a shorthand, to refer to genes in the language of purpose. For example, when we say 'genes are trying to increase their numbers in future gene pools', what we really mean is 'those genes that behave in such a way as to increase their numbers in future gene pools tend to be the genes whose effects we see in the world'. Just as we have found it convenient to think of genes as active agents, working purposefully for their own survival, perhaps it might be convenient to think of memes in the same way. In neither case must we get mystical about it. In both cases the idea of purpose is only a metaphor, but we have already seen what a fruitful metaphor it is in the case of genes. We have even used words like 'selfish' and 'ruthless' of genes, knowing full well it is only a figure of speech. Can we, in exactly the same spirit, look for selfish or ruthless memes?
The point I am making now is that, even if we look on the dark side and assume that individual man is fundamentally selfish, our conscious foresight-our capacity to simulate the future in imagination-could save us from the worst selfish excesses of the blind replicators. We have at least the mental equipment to foster our longterm selfish interests rather than merely our short-term selfish interests. We can see the long-term benefits of participating in a 'conspiracy of doves', and we can sit down together to discuss ways of making the conspiracy work. We have the power to defy the selfish genes of our birth and, if necessary, the selfish memes of our indoctrination. We can even discuss ways of deliberately cultivating and nurturing pure, disinterested altruism- something that has no place in nature, something that has never existed before in the whole history of the world. We are built as gene machines and cultured as meme machines, but we have the power to turn against our creators. We, alone on earth, can rebel against the tyranny of the selfish replicators.
